शाक्यमुनि बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी तथा वरपरका बौद्धस्थलहरूको विकास गर्न तथा बौद्ध धर्मको प्रचारप्रसार गर्ने हेतुले सिद्धार्थ लुम्बिनी विकास कोषको स्थापना भएको हो। लुम्बिनी विकास कोष ऐन २०४२ ले यस कोषलाई नेपालको संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयअन्तर्गतको स्वायत्त संस्थाको रूपमा स्थापना गरेको छ। यस कोष आफ्ना परियोजनाहरूको योजना तथा कार्यान्वयन गर्न स्वतन्त्र रहेको छ।

 

यस कोषले नेपाल सरकार, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध तथा गैर-बौद्ध संस्थाहरूबाट प्रशासनिक तथा विकास कार्यका लागि आन्तरिक आय आर्जन गर्ने गरेको छ । यस कोषको संस्थागत संरचना देहाय बमोजिम रहेको छ:

 

लुम्बिनी विकास कोष परिषद (लु.वि.को.)

लु.वि.को. को सर्वोच्च निकाय संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रीको अध्यक्षतामा रहेको लुम्बिनी विकास कोष परिषद् रहेको छ। परिषद्ले नीति तर्जुमा गर्ने तथा कोषको उद्देश्यहरू पूरा गर्न कार्यकारी समितिलाई मार्गदर्शन तथा निर्देशन प्रदान गर्दछ। परिषद् देहाय बमोजिम गठन गरिएको छ:

(क)	संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री	- अध्यक्ष
(ख)	नेपाल सरकारद्वारा तोकिएको व्यक्ति	- उपाध्यक्ष
(ग)	नेपाल सरकारद्वारा मनोनीत चार सचिवहरू	- सदस्य
(घ)	सरकारी, गैरसरकारी बौद्ध संस्थाहरू तथा ख्यातिप्राप्त तथा उत्कृष्ट विज्ञहरूमध्ये नेपाल सरकारद्वारा मनोनीत चार व्यक्तिहरू	- सदस्य
(ङ)	अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाका प्रतिनिधि तथा मानव जातिले सिर्जना गरेका सम्पदा संरक्षणका क्षेत्रमा ख्यातिप्राप्त व्यक्तिहरूमध्येबाट नेपाल सरकारद्वारा मनोनीत चारजना व्यक्तिहरू	- सदस्य
(च)	नेपाल सरकारद्वारा मनोनीत व्यक्ति	- कोषाध्यक्ष
(छ)	नेपाल सरकारद्वारा मनोनीत व्यक्ति	- सदस्य सचिव

 

कार्यकारी समिति

परिषदको सामान्य सुपरिवेक्षणमा रहेको कोषका प्रत्येक गतिविधिहरू सञ्चालन गर्न देहाय बमोजिम उल्लेख गरिए अनुसार एक कार्यकारी समिति गठन गरिएको छ।

(क)	परिषद्को अध्यक्ष	- अध्यक्ष
(ख)	परिषद् का उपाध्यक्ष	- उपाध्यक्ष
(ग)	परिषद्को कोषाध्यक्ष	- सदस्य
(घ)	परिषद्का सदस्यहरूमध्येबाट अध्यक्षले मनोनीत गरेका चारजना सदस्य मनोनयन गर्दा रुपन्देही, कपिलवस्तु तथा नवलपरासी जिल्लाबाट कम्तीमा एक जना सांसद मनोनयन गर्नुपर्नेछ।	- सदस्य
(ङ)	प्रमुख, लुम्बिनी विकास परियोजना	- सदस्य
(च)	सदस्य-सचिव, परिषद	- सदस्य सचिव

 

स्थायी कर्मचारी

दैनिक प्रशासनिक कार्यहरू, विकास गतिविधिहरू तथा पुरातात्विक परियोजनाहरू सञ्चालन गर्न यस कोषको विभिन्न महाशाखा तथा शाखाहरू रहेका छन्। प्रमुख महाशाखाहरूमा प्रशासन, इन्जिनियरिङ्, योजना तथा वनस्पति, लेखा तथा खरीद तथा पुरातत्व रहेका छन्। संरचनात्मक चार्टमा प्रस्तुत गरिए अनुसार महाशाखाहरूलाई विभिन्न शाखाहरूमा विभाजन गरिएको छ।